Hướng Dẫn Cách Chăm Sóc Mẹ Và Bé Sau Sinh Chuẩn

Trong những ngày đầu tiên sau khi sinh, việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh là một quá trình toàn diện, cần sự chú ý đến nhiều khía cạnh khác nhau từ sức khỏe thể chất đến tinh thần. Việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh mang lại nhiều lợi ích quan trọng, đóng vai trò cốt lõi trong việc đảm bảo sức khỏe và phát triển tốt nhất cho cả hai. Từ việc nuôi dưỡng, giấc ngủ, vệ sinh cá nhân, đến việc tạo dựng môi trường sống an toàn, mỗi khía cạnh đều quan trọng và đều cần sự quan tâm, kiến thức cụ thể. Hãy cùng Kinderlove tìm hiểu về cách chăm sóc mẹ và bé sau sinh ở bài viết dưới đây nhé!

1. Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ hoặc sinh thường trước khi ra viện

Trong ngày đầu tiên sau khi sinh, mẹ thường rất yếu và cần thời gian để phục hồi nên việc nghỉ ngơi là rất quan trọng. Trong giai đoạn này, sự chăm sóc dành cho mẹ mới sinh là ưu tiên và thường được theo dõi bởi bác sĩ và nữ hộ sinh. Gia đình có thể ghé thăm để hỗ trợ  mẹ trong việc ăn uống, kiểm tra lượng sản dịch và kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng quát, đồng thời giúp đỡ trong việc cho trẻ bú trong những giờ đầu tiên sau khi sinh.

Từ ngày thứ hai và các ngày sau đó, khi sức khỏe của các bà mẹ đã được cải thiện và có thể tự di chuyển được trong phòng, mẹ nên tắm rửa toàn thân bằng nước ấm, nên tắm nhanh và phải sấy tóc ngay lập tức sau khi gội để tránh tình trạng tóc còn ẩm. Ngoài ra, sau khi sinh mẹ nên có một chế độ ăn uống dinh dưỡng, đặc biệt là bổ sung nhiều thực phẩm chứa protein và canxi rất cần thiết để sức khỏe được phục hồi mau chóng. Bên cạnh việc tuân thủ uống các loại thuốc theo sự chỉ dẫn của bác sĩ thì mẹ cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ bổ sung thêm các loại vitamin và khoáng chất như sắt, canxi, kẽm để có một sức khỏe tốt nhất sau sinh. 

Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ hoặc thường trước khi ra viện

2. Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ hoặc thường tại nhà

2.1. Việc uống thuốc

Khi mẹ trở về nhà từ bệnh viện, bác sĩ thường kê đơn thuốc kháng sinh và thuốc giảm đau để giảm thiểu cảm giác đau ở vùng được khâu sau khi thực hiện cắt tầng sinh môn trong quá trình sinh nở. Ngoài ra, thuốc sắt và canxi cũng được kê để hỗ trợ tái tạo hồng cầu và cải thiện khả năng cầm máu, giúp bù đắp cho lượng máu mất đi trong quá trình sinh.

2.2. Chế độ dinh dưỡng

Con bắt đầu bú mẹ ngay sau khi chào đời, lấy những giọt sữa đầu tiên. Vì lý do này, nếu điều kiện cho phép, người mẹ nên nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ 24 giờ mỗi ngày. Khi cho bé bú, cơ thể người mẹ cũng sản xuất ra oxytocin, một hormone tự nhiên giúp tử cung co lại hiệu quả, từ đó giảm lượng máu mất đi trong giai đoạn sau sinh.

2.3. Chế độ nghỉ ngơi

Để phục hồi hoàn toàn sau quá trình sinh nở, mẹ cần đặc biệt chú trọng đến việc nghỉ ngơi và có một giấc ngủ chất lượng. Mục tiêu lý tưởng là đạt được từ 7 đến 8 tiếng ngủ mỗi ngày. Tuy nhiên, để thực hiện được điều đó, sự hỗ trợ từ bố và các thành viên khác trong gia đình là rất quan trọng. Các thành viên gia đình Họ có thể chia sẻ gánh nặng các công việc nhà và chăm sóc em bé, giúp mẹ có thời gian để nghỉ ngơi một cách tốt nhất. Việc có một môi trường yên tĩnh và thoải mái cũng góp phần quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giấc ngủ. Bố và người thân có thể thực hiện các biện pháp như tạo không gian yên tĩnh, giảm tiếng ồn, và đảm bảo mẹ có thời gian nghỉ ngơi không bị gián đoạn để tăng cường sức khỏe và phục hồi năng lượng sau sinh.

2.4. Vệ sinh cá nhân

Chăm sóc hậu sản đúng cách đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của sản phụ. Theo đó, mẹ cần thực hiện vệ sinh cá nhân cẩn thận, đặc biệt là vệ sinh vùng kín ít nhất hai lần mỗi ngày, vào buổi sáng và buổi chiều, để ngăn chặn nguy cơ nhiễm trùng. Sử dụng băng vệ sinh chuyên dụng sau sinh là cần thiết để hấp thụ sản dịch hiệu quả, đồng thời mẹ cũng nên tắm hàng ngày bằng nước ấm hoặc nước ngâm lá thảo dược, giúp làm sạch da, thông thoáng lỗ chân lông và hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

Với các mẹ sinh mổ, chăm sóc vết mổ sau sinh là rất quan trọng giúp phục hồi sức khỏe. Mẹ cần tuân thủ mọi hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt là về việc uống thuốc và thay băng vết mổ. Mẹ cần rửa tay trước khi thay băng và giữ vết mổ sạch sẽ và khô ráo. Tránh chạm vào vết mổ để ngăn chặn nguy cơ nhiễm trùng và để vết mổ lành nhanh hơn. Theo dõi vết mổ hàng ngày và báo cáo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu nào không bình thường.

Mặc dù những biện pháp chăm sóc này có vẻ đơn giản, chúng lại vô cùng cần thiết và khoa học so với những quan niệm lạc hậu. Một số quan niệm không dựa trên cơ sở khoa học, như quan điểm cho rằng phụ nữ sau sinh không nên tắm, phải nằm than để ấm cơ thể, hoặc ăn thức ăn mặn và thịt kho khô để phục hồi sức khỏe, thực tế lại có thể gây hại. Không tắm có thể dẫn đến nhiễm trùng da, nằm than không chỉ tiềm ẩn nguy cơ bỏng mà còn có thể gây khó thở do hít phải CO2. Bên cạnh đó, việc ăn uống quá mặn hoặc thực phẩm khô có thể khiến sản phụ gặp phải tình trạng táo bón và giảm lượng sữa tiết ra, ảnh hưởng đến việc cho con bú.

Xem thêm: Kinh Nghiệm Chăm Sóc Mẹ Và Trẻ Sơ Sinh Tuần Đầu Tiên

Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ hoặc thường tại nhà

3. Hướng dẫn cách chăm sóc bé sau khi sinh

3.1. Chăm sóc bé sau sinh 24h đầu tiên

Trong những giờ đầu tiên sau khi bé chào đời, việc bé được tiếp xúc da kề da với mẹ và bố là hết sức quan trọng và có lợi. Sự tiếp xúc này không chỉ giúp tăng cường mối liên kết giữa bố mẹ và bé mà còn giúp bé cảm thấy an toàn và ổn định hơn khi bắt đầu cuộc sống ngoài tử cung. Đối với các bé sinh non và thiếu tháng, việc chăm sóc này càng trở nên quan trọng hơn, vì bé cần nhiều sự chăm sóc và quan tâm đặc biệt để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh.

Vào ngày đầu tiên sau sinh, thông thường bé sẽ không được tắm ngay vì đã được các nữ hộ sinh lau sạch khi sinh. Nếu quan sát thấy rốn của bé không có dấu hiệu bất thường như sưng hay nhiễm trùng, mẹ có thể nhẹ nhàng vệ sinh rốn bằng cách sử dụng bông hoặc khăn mềm đã được nhúng vào nước muối sinh lý hoặc nước đã đun sôi để nguội.

3.2. Chăm sóc bé sau sinh ngày thứ 2

Vào ngày thứ hai sau khi sinh, bé sơ sinh thường có những biểu hiện thức tỉnh nhiều hơn và bắt đầu quan sát mọi thứ xung quanh. Thị lực của bé sơ sinh không hoàn thiện, và bé chỉ có thể nhìn rõ vật thể trong khoảng cách từ 15 đến 25 cm, tức là khoảng cách gần bằng chiều dài từ mặt mẹ đến vú khi cho con bú. Đây cũng là lý do bé thích nhìn vào khuôn mặt của mẹ khi được bế hoặc bú.

Trong giai đoạn này, bé thường có xu hướng bắt đầu quấy khóc nhiều hơn, đặc biệt là khi cảm thấy đói. Để đảm bảo bé được nuôi dưỡng đầy đủ:

• Cho bé bú: Mẹ nên cho bé bú khi bé muốn, thường là khoảng cách 2 tiếng một lần. Việc này được gọi là nuôi con theo nhu cầu (on-demand breastfeeding) và giúp bé tiêu hóa dễ dàng hơn vì dạ dày của bé rất nhỏ.

• Tư thế cho bú: Đúng tư thế khi cho bú là quan trọng để tránh cho bé bị sặc và giúp bé bú hiệu quả hơn. Mẹ có thể cần sự tư vấn hỗ trợ của hộ sinh hoặc bác sĩ để tìm tư thế thoải mái và đúng đắn nhất.

• Chú ý tã: Việc thay tã thường xuyên cũng rất cần thiết để ngăn ngừa các vấn đề như hăm tã và giữ cho bé cảm thấy thoải mái, giúp bé ít quấy khóc hơn.

Mẹ cũng nên theo dõi số lần bé đi tiểu và đại tiện, vì đó là dấu hiệu cho thấy bé đang nhận đủ sữa và hệ tiêu hóa đang hoạt động tốt.

Xem thêm: Chăm Sóc Trẻ Nhỏ Thật Khó - Và Ba Mẹ Có Thể Làm Gì Về Điều Đó

3.3. Chăm sóc bé sau sinh ngày thứ 3

Qua ngày thứ hai sau khi chào đời, bé sẽ bắt đầu thể hiện các dấu hiệu đói khác nhau. Một số dấu hiệu phổ biến mà mẹ có thể nhận thấy ở bé bao gồm:

• Dúi đầu vào ngực mẹ: Bé sẽ cố gắng tìm kiếm nguồn thức ăn bằng cách dúi đầu vào ngực mẹ.

• Khóc: Khóc là một phản ứng tự nhiên khi bé cảm thấy đói hay khó chịu.

• Tìm kiếm: Bé có thể mở miệng và quay đầu từ bên này sang bên kia như thể đang tìm kiếm bầu sữa.

• Thè lưỡi ra và mút: Bé có thể thể hiện hành vi mút ngón tay hoặc thè lưỡi ra.

• Chu môi: Bé sẽ có những hành động như đưa môi vào trong hoặc chu chúng ra.

Khi ở gần mẹ và được mẹ ôm ấp, bé thường cảm thấy an tâm và hạnh phúc hơn, nhận ra mẹ qua giọng nói và mùi hương, những điều bé đã quen thuộc từ khi còn trong bụng mẹ.

Với việc ăn uống ngày càng tăng, bé sẽ đi tiểu và đại tiện nhiều hơn. Phân của bé sẽ chuyển từ phân su, màu đen sền sệt ban đầu, sang phân nhớt vàng đặc trưng của trẻ sơ sinh được nuôi bằng sữa mẹ.

Trong giai đoạn này, việc chăm sóc bé bao gồm:

• Thay tã: Thay tã khoảng 4 lần mỗi ngày để đảm bảo bé luôn khô thoáng và thoải mái.

• Tắm bé: Tắm rửa giúp bé thư giãn và có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ của bé.

• Massage: Massage nhẹ nhàng cho bé trước khi tắm không chỉ giúp bé thư giãn mà còn kích thích sự phát triển cảm giác và thể chất.

Mỗi bé sẽ có những phản ứng và cần khác nhau, vì vậy, việc lắng nghe và quan sát bé sẽ giúp mẹ hiểu được nhu cầu của con và phản ứng kịp thời.

3.4. Chăm sóc bé sau sinh ngày thứ 4 - 5

Giai đoạn này đánh dấu sự phát triển quan trọng trong khả năng bú của bé. Bé đã trở nên thuần thục hơn trong việc bú mẹ, và lực bú cũng đã mạnh hơn, giúp bé có thể bú được nhiều sữa hơn. Để hỗ trợ việc tiết sữa và đảm bảo bé nhận đủ dinh dưỡng, mẹ cần lưu ý một số điểm sau:

• Cần cho bé bú cả hai bên vú để kích thích sản xuất sữa đều đặn và tránh tắc tia sữa. Mỗi cữ bú nên duy trì khoảng 30 phút, tùy thuộc vào nhu cầu của bé và dấu hiệu no của bé.

• Khi bé bú nhiều, bé cũng sẽ đi tiêu và tiểu nhiều hơn, do đó việc thay tã khoảng cứ 2 tiếng/lần là quan trọng để đảm bảo bé luôn khô thoáng và tránh hăm tã.

• Vì phân của bé có thể chứa nhớt, mẹ cần dùng nước sạch để rửa và nhẹ nhàng lau sạch cho bé sau mỗi lần bé đi tiêu để tránh viêm nhiễm.

• Tắm bé mỗi ngày giúp bé sạch sẽ và thư giãn. Việc chọn thời gian tắm là quan trọng, nên tắm vào lúc nhiệt độ trong ngày cao nhất, thường là buổi trưa hoặc đầu buổi chiều, để bé không bị lạnh.

Ngoài ra, việc duy trì chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng và đủ nước cho mẹ cũng góp phần quan trọng trong việc tăng tiết sữa và cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho bé thông qua sữa mẹ. Mẹ cũng nên nghỉ ngơi hợp lý và tránh căng thẳng để sữa về tốt hơn.

3.5. Chăm sóc bé sau sinh ngày tứ 6 - 7

Vào ngày thứ 6 và ngày thứ 7 sau khi sinh, bé sẽ có nhu cầu sữa tăng lên và bố mẹ nên điều chỉnh lượng sữa cho phù hợp, thông thường là từ 60-90 ml mỗi lần bú, tùy thuộc vào cân nặng và nhu cầu của bé. Dưới đây là một số lưu ý để chăm sóc bé trong giai đoạn này:

• Chuẩn bị tâm lý: Do bé chưa phân biệt được ngày và đêm, bé có thể thức nhiều vào ban đêm và ngủ nhiều trong ngày. Bố mẹ cần chuẩn bị tâm lý để thích nghi với lịch trình này.

• Ôm ấp và vỗ về: Khi bé quấy khóc, hãy bế và ôm bé để trấn an. Việc này giúp tăng cường sự gắn kết và an toàn cho bé, không làm bé hư hay phụ thuộc.

• Phân bé thường mềm và có màu vàng. Nếu phân bé cứng và bé đi tiêu không đều (2-3 ngày/lần), nên kiểm tra lại chế độ ăn của mẹ nếu bé đang bú mẹ hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ về chế độ ăn của bé.

• Chăm sóc rốn: Vệ sinh rốn hàng ngày bằng nước muối sinh lý để ngăn chặn nhiễm trùng. Lưu ý rằng rốn bé thường sẽ khô và rụng sau khoảng 1-2 tuần sau sinh:

  • Làm sạch rốn: Sử dụng tăm bông thấm nước muối sinh lý để nhẹ nhàng lau quanh rốn.

  • Tránh ngâm nước: Tránh để rốn bé tiếp xúc với nước khi tắm cho đến khi rốn khô và rụng.

  • Kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng: Nếu rốn có dấu hiệu sưng, đỏ, rỉ dịch, hoặc có mùi hôi, hãy đưa bé đến bác sĩ ngay lập tức.

Hướng dẫn cách chăm sóc bé sau khi sinh

4. Những câu hỏi thường gặp khi chăm sóc mẹ và bé

4.1. Chăm sóc mẹ sau sinh mổ và sinh thường khác nhau điểm gì? 

Sau khi trải qua ca phẫu thuật sinh mổ, quá trình phục hồi của mẹ thường lâu hơn so với sinh thường vì đây là một cuộc phẫu thuật lớn. Dưới đây là một số khuyến nghị quan trọng dành cho các bà mẹ sau sinh mổ:

• Theo dõi vết mổ: Vết mổ cần được giữ khô và sạch sẽ. Mẹ nên tuân thủ theo hướng dẫn chăm sóc vết mổ của bác sĩ, bao gồm cách làm sạch và nhận biết dấu hiệu nhiễm trùng.

• Kiểm tra y tế định kỳ: Điều này giúp đảm bảo vết mổ đang lành thích hợp và không có dấu hiệu viêm nhiễm.

• Hạn chế vận động mạnh: Tránh bê vác vật nặng hoặc thực hiện các động tác gập người mạnh để tránh ảnh hưởng đến vết mổ.

• Dinh dưỡng hợp lý: Một chế độ ăn giàu protein và vitamin, cũng như đủ nước, sẽ hỗ trợ quá trình phục hồi.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo có đủ thời gian nghỉ ngơi giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.

• Sử dụng thuốc giảm đau nếu cần: Theo chỉ định của bác sĩ, việc sử dụng thuốc giảm đau có thể giúp mẹ thoải mái hơn trong quá trình phục hồi.

• Hỗ trợ tinh thần: Sự hỗ trợ từ người thân giúp mẹ vượt qua giai đoạn khó khăn này một cách dễ dàng hơn.

• Chăm sóc bé: Mẹ có thể cần sự giúp sức từ người thân trong việc chăm sóc bé, ít nhất là trong những tuần đầu sau sinh mổ.

• Tập thể dục nhẹ nhàng: Khi mẹ cảm thấy sẵn sàng và theo sự chấp thuận của bác sĩ, các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ có thể giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.

4.2. Mẹ sau sinh mấy tháng giảm cân giữ dáng? 

Việc giảm cân sau sinh là một quá trình và mất thời gian. Dưới đây là một số lời khuyên giúp bạn quản lý cân nặng sau khi sinh một cách lành mạnh và hiệu quả:

• Cơ thể cần thời gian để hồi phục sau sinh, đặc biệt nếu bạn đã trải qua ca sinh mổ.

•  Hãy ăn một lượng đủ các nhóm thực phẩm bao gồm protein, chất xơ, chất béo lành mạnh, và carbohydrate phức hợp. Điều này không chỉ giúp bạn giảm cân mà còn cung cấp dưỡng chất cần thiết cho quá trình cho con bú.

• Bắt đầu với các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hoặc bài tập kegel. Khi cơ thể bạn đã sẵn sàng, bạn có thể tăng cường với các bài tập có cường độ cao hơn theo chỉ định của bác sĩ.

• Uống đủ nước không chỉ giúp tăng cường sự trao đổi chất mà còn giúp bạn cảm thấy no lâu hơn giữa các bữa ăn.

• Các chế độ ăn kiêng thiếu cân đối có thể làm giảm lượng sữa và ảnh hưởng đến sự hồi phục của cơ thể bạn.

4.3. Sau khi sinh mẹ bỉm cần kiêng gì? 

• Kiêng vận động mạnh: Tránh hoạt động vận động mạnh hoặc nâng vật nặng sau sinh để ngăn chặn nguy cơ tổn thương hoặc làm trầm trọng thêm vết thương. Thời gian kiêng thường là 6-8 tuần hoặc theo sự đồng ý của bác sĩ.

• Kiêng quan hệ tình dục: Đợi khoảng 4-6 tuần sau sinh hoặc cho đến khi vết thương phục hồi hoàn toàn và bạn cảm thấy thoải mái. Đảm bảo thảo luận với bác sĩ để xác định thời điểm an toàn.

• Kiêng thức ăn nhiều đường và đồ uống có cafein: Hạn chế tiêu thụ đường và cafein có thể giúp tránh tăng cân không mong muốn và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của cả mẹ và bé.

• Kiêng thức ăn gây ợ nóng hoặc chảy máu: Thức ăn cay, các loại gia vị như tỏi và cà chua có thể gây kích ứng dạ dày và ảnh hưởng đến vết thương hậu sản.

• Kiêng thuốc và chất kích thích: Cần thận trọng với thuốc và chất kích thích, đặc biệt là khi cho con bú, vì chất này có thể truyền qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến bé.

• Kiêng thức ăn gây mất sữa: Một số thực phẩm có thể ảnh hưởng đến lượng sữa, vì vậy hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ để biết các loại thực phẩm nên tránh.

Kiêng vận động mạnh

Chăm sóc mẹ và bé sau sinh là một nhiệm vụ đầy yêu thương nhưng cũng đòi hỏi sự kiên nhẫn và kiến thức. Hãy nhớ rằng việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và chuyên gia là rất quan trọng. Với tình yêu thương và sự chăm sóc đúng đắn, bạn sẽ giúp mẹ và bé có một khởi đầu khỏe mạnh và hạnh phúc trong cuộc sống mới. 

Mọi thông tin liên hệ:

CÔNG TY TNHH KINDERLOVE

• Website: https://kinderlove.vn

• Zalo: 0334549012

• Fanpage: https://www.facebook.com/kinderlove.vn

• Group: https://www.facebook.com/groups/kinderlovegiaoducsom

• Email: hello@kinderlove.vn