Sử Dụng Sự Khen Thưởng Và Xử Phạt Trẻ Một Cách Thận Trọng

Thông thường, người ta sử dụng sự khen ngợi và phần thưởng như một cách để khuyến khích trẻ thực hiện những hành vi tốt. Tương tự, xử phạt để nhằm đưa ra một ám hiệu để trẻ hiểu rằng một hành vi nào đó là không nên.

Trong phương pháp giáo dục Montessori, tính nhân văn được đề cao và người lớn cần tôn trọng trẻ như một cá thể độc lập mang trong mình những tiềm năng và sự kỷ luật vốn có. Bởi vậy, quan điểm Montessori không có khái niệm phân biệt hành vi của trẻ là đúng hay sai, theo đó cũng không có sử dụng sự khen thưởng và xử phạt như một biện pháp thực hành giáo dục. Phương pháp này sẽ chỉ khuyến khích trẻ liên tục thử sai, làm lại và điều chỉnh hành vi của trẻ bằng sự lặp lại nhiều lần các thói quen hoặc hành vi tốt.

Tuy nhiên, Montessori cũng đưa ra những nhận định sâu sắc đối với việc sử dụng biện pháp thưởng phạt đối với trẻ.

Khen thưởng và xử phạt thế nào cho hợp lý theo quan điểm của Montessori?

Nếu cần thiết phải sử dụng hình thức khen thưởng và xử phạt đối với trẻ, thì cha mẹ nên thực hiện điều này như thế nào để có thể giáo dục mà không làm trẻ bị định hướng sai lệch?

Dùng hậu quả trực quan làm hình phạt cho trẻ

Những cha mẹ bao bọc thường không nỡ nhìn con chịu thiệt thòi bằng cách ngăn cản mọi hậu quả đến với con bất kể tình huống trước đó là thế nào. Ngoại trừ những hoàn cảnh đem lại sự nguy hiểm cho trẻ thì cha mẹ nên để trẻ được trải nghiệm những hậu quả. Từ đó trẻ sẽ hiểu rằng có những hành vi không tốt thì bản thân con sẽ gặp chuyện gì, trẻ sẽ hạn chế hoặc không tái phạm nữa.

Ví dụ trẻ tức giận mất kiểm soát và đập phá hỏng đồ chơi của mình. Món đồ chơi đó bị hư hại và trẻ sẽ không còn được chơi với món đồ đó như trước đây nữa. Có thể một vài cha mẹ sẽ mua bù lai cho con một món đồ giống như vậy, kèm theo lời dặn dò mong muốn con không tái phạm nữa. Thậm chí là cha mẹ có thể không nói gì thêm khi trao cho con món đồ mới.

Tâm lý của người làm cha mẹ không muốn con chịu tủi thân, buồn bã là dễ hiểu. Thế nhưng cha mẹ thông thái sẽ biết cách kiềm chế để giáo dục con sửa đổi. Bởi nếu trẻ không nhận lại hậu quả sau những hành vi xấu, chắc chắn trẻ sẽ tiếp tục tái phạm. Theo thời gian, trẻ sẽ không biết cách tự chịu trách nhiệm với việc làm của mình, thường đổ lỗi lên người khác hoặc tại hoàn cảnh.

Quan điểm Montessori luôn hưởng đến việc hoàn thiện nhân cách của trẻ, giúp trẻ trở thành người độc lập, có tính kỷ luật và trách nhiệm. Cha mẹ cần hiểu rằng nếu hiện tại con không phải chịu những hậu quả từ việc nhỏ, thì sau này con sẽ phải chịu những hậu quả lớn hơn cho việc làm của mình khi con trưởng thành.

Trẻ dọn dẹp

Xem thêm: 10 Khái Niệm Cơ Bản Giúp Kích Thích Khả Năng Tư Duy Của Trẻ

Sử dụng phần thưởng tinh thần, thật hạn chế các phần thưởng từ vật chất

Một điều thường thấy là cha mẹ hoặc những người thân khác trong gia đình thường mang vật chất như đồ chơi, tiền bạc để làm phần thưởng có tính “trao đổi” khi muốn trẻ làm việc nào đó hoặc đạt được thành tích nhất định.

Điều này thực sự không tốt bởi trẻ sẽ không nhận thức được những việc nào là việc mình cần phát huy để tốt cho bản thân. Trẻ sẽ ỷ lại và hình thành thói quen ra điều kiện trước khi làm một công việc nào đó bất kể điều này mang lại lợi ích cho trẻ hay cho người khác.

Mặt khác, theo quá trình trưởng thành, trẻ sẽ quen với việc bị thao túng hành vi bởi những điều kiện khách quan. Thậm chí, trẻ có thể bị người khác xúi giục làm những việc không tốt chỉ vì một lợi ích vật chất nào đó.

Sự khích lệ về tinh thần sẽ tập trung vào việc định hướng trẻ tập trung đến những giá trị trẻ tạo ra, khuyến khích sự lặp lại những hành vi tốt để thể hiện bản thân. Trẻ được nuôi dưỡng những ý nghĩ tốt, mục đích tốt, chủ động phát huy vì chính bản thân mình.

Khen thưởng và xử phạt chỉ có tính hiệu quả khi thực hiện ngay sau thời điểm hành vi của trẻ xảy ra

Trong phần lớn gia đình, khi trẻ phạm lỗi, mẹ thường có xu hướng phản ứng bằng lời nói: “Để lát nữa bố về xem bố xử lý con thế nào nhé” hoặc “mẹ làm xong việc thì mẹ sẽ cho con biết thế nào là lễ độ”. Thế nhưng, chỉ cách đó một khoảng thời gian là cả mẹ và con đều đã quên đi hành vi trước đó của trẻ. Nếu cha mẹ có nhớ đến để xử phạt thì trẻ cũng đã quên mất trước đó mình làm gì rồi, chỉ khiến trẻ hoang mang và sợ hãi hơn.

Mọi sự khuyến khích cũng như dạy dỗ đều chỉ có hiệu quả nếu được thực hiện ngay sau khi hành vi của trẻ được thực hiện. Thậm chí cha mẹ có thể sẽ phải lặp lại những lời nhắc nhở nhiều lần mới khiến trẻ cải thiện. Sự liên kết giữa thời gian và nội dung hành vi của trẻ là rất chặt chẽ.

Cho đến khi ba tuổi trẻ mới có thể hình thành được sự tự chủ hành vi để hiểu được việc suy nghĩ xem việc gì đó là nên hay không nên trước khi thực hiện. Trước đó, trẻ sẽ chỉ làm mọi thứ theo bản năng và ý muốn, không có bất cứ sự cân nhắc nào hết. Bởi vậy, những phản ứng ngay lập tức của cha mẹ sẽ góp phần hình thành khái niệm nên và không nên cho trẻ hiểu.

Khen thưởng và xử phạt trung thực, mô tả cụ thể cho trẻ điểm tốt - không tốt

Cha mẹ không nên sử dụng biện pháp khen thưởng và xử phạt với mục đích an ủi hoặc răn đe, thao túng tâm lý và hành động của trẻ theo ý muốn cá nhân. Mỗi lời khen đều phải trung thực, không tâng bốc trẻ cũng như đừng cố lờ đi những điều tốt đẹp trẻ làm được.

Mặt khác, trẻ nhỏ thực sự thông minh và nhạy cảm. Trẻ hiểu được cha mẹ có đang cố tình không công nhận hay bắt lỗi mình hay không. Chính vì thế, cha mẹ hãy khách quan và trung thực trong việc công nhận trẻ, cũng là để làm gương cho trẻ học cách nhìn nhận con người và cuộc sống.

Việc mô tả rõ lý do vì sao hành vi nào đó được khuyến khích phát huy hoặc cần dừng lại là rất cần thiết. Nếu chỉ là những câu nói đơn thuần như: “Con giỏi quá”, “con không được làm thế”, “con ngoan quá”. Trẻ sẽ không thể ghi nhớ, cũng không hiểu được thế nào là hành vi nên phát huy, tại sao điều gì đó lại bị ngăn cản, khiến trẻ sinh ra tâm lý kháng cự.

Khi muốn khen bức tranh của trẻ đẹp, cha mẹ nên chỉ ra điểm cụ thể: “Mẹ thấy con dùng màu xanh kết hợp với màu vàng thế này rất đẹp”. Cha mẹ muốn khuyến khích trẻ thu dọn đồ chơi, cha mẹ nên nói rằng: “Con tự mình thu dọn đồ chơi chứng tỏ con đã biết tự phục vụ mình rồi đấy, mẹ rất thích con ngăn nắp, gọn gàng như vậy”.

Xem thêm: Cách Quay Vòng Đồ Chơi Giúp Trẻ Phát Triển Khả Năng Tập Trung

Giáo dục trẻ từ khi lọt lòng thay vì trông đợi vào sự khen thưởng và xử phạt

Mẹ con

Tâm hồn trẻ có khả năng tiếp thu và tưởng tượng bẩm sinh vượt xa những nhận định và mong đợi của người lớn. Ngay từ khi lọt lòng, trẻ đã học cách tiếp thu những thông tin ngoài thế giới thông quá trình hoàn thiện các giác quan của mình. Như vậy, quá trình giáo dục trẻ là cần thiết và cần thực hiện càng sớm càng tốt.

Tất nhiên rằng giáo dục với những biện pháp như thế nào cần tuỳ thuộc và từng giai đoạn phát triển của trẻ bởi trẻ nhỏ thay đổi với tốc độ rất nhanh. Thậm chí chỉ trong một đến hai tháng, cha mẹ đã có thể nhận ra sự phát triển mới về thể chất cũng như nhận thức của trẻ. Các em bé như đang chạy đua với thời gian để lớn lên và hoàn thiện.

Chính vì vậy, Montessori rất chú trọng đến việc điều chỉnh và hướng dẫn trẻ theo từng giai đoạn ngắn thay vì đưa ra một phương pháp chung cho mọi lứa tuổi. Hơn nữa, Montessori cũng nhấn mạnh việc mỗi trẻ có tốc độ phát triển khác nhau và cần tôn trọng những lựa chọn cũng như lộ trình trẻ muốn.

Xem thêm: Làm Thế Nào Để Tăng Sự Chú Ý Và Khả Năng Tập Trung Của Trẻ?

Trong quá trình phát triển, trẻ sẽ học hỏi những hành vi của người lớn xung quanh. Cha mẹ cần có những hành vi, tác phong đúng đắn để làm gương để trẻ bắt chước. Câu chuyện khen thưởng và xử phạt sẽ không quá quan trọng nữa nếu hầu hết mọi hành vi trẻ thực hiện đều hướng đến sự đúng mực.

Khi trẻ đã đủ nhận thức để có sự chủ động hành vi thì việc thực hiện khen thưởng và xử phạt đúng cách cũng mang đến những lợi ích nhất định.

Trẻ sẽ cảm thấy tự tin hơn bởi trẻ được hiểu rõ những gì nên và không nên.
Trẻ hình thành quan điểm góc nhìn của bản thân đối với mỗi sự việc xảy ra trong cuộc sống.
Trẻ có trách nhiệm hơn trong mỗi hành vi mà bản thân thực hiện.
Trẻ sẽ thực hiện những việc tốt vì chính bản thân chứ không phải vì điều kiện ngoại cảnh.
Trẻ được nâng cao tính kỷ luật tích cực trong các hoạt động sinh hoạt, học tập và ứng xử.
Trẻ chủ động giải quyết những tình huống gặp phải trong đời sống theo cách đúng đắn.
Trẻ được định hướng hình thành nhân cách tốt trong tương lai.

Bản thân trẻ vốn không có khái niệm về khen thưởng và xử phạt, mà là do quá trình giáo dục của người lớn khiến trẻ biết mong muốn được khen. Bản thân việc thưởng phạt không mang mục đích tiêu cực nhưng nếu cha mẹ không biết cách sử dụng sẽ tạo ảnh hưởng không tốt cho trẻ. Quá trình giáo dục trẻ là một con đường dài, quan điểm Montessori khuyến khích sự giáo dục tích cực sớm nhất có thể đối với trẻ thay vì sử dụng thưởng phạt như một sự khống chế. Tấm gương cha mẹ vẫn luôn là những người thầy tuyệt vời nhất đối với mỗi đứa trẻ.

Mọi thông tin liên hệ:

CÔNG TY TNHH KINDERLOVE